Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü (UNCTAD) tarafından, denizcilik piyasalarının saydamlığını teşvik etmek ve bununla ilgili gelişmeleri analiz etmek maksadıyla 1968 yılından bu yana yıllık olarak deniz ulaştırması konularında araştırma (The Review of Maritime Transport) hazırlanıyor. Her yıl yayınlanan araştırmada bir önceki yıl analiz ediliyor. Bu yazımızda, 2007 yılının incelendiği, UNCTAD’ın geçen yıl yayınladığı söz konusu araştırmasında yer alan dünya ve Türk deniz ticaret filosuyla ilgili rakamlara yer vermek istiyoruz. UNCTAD’ın söz konusu araştırmasında yer alan bütün rakamlar 2008 yılı başına ait verilerdir.
2008 başında dünya deniz taşımacılığı kapasitesi 1,12 milyar dwt’ye ulaştı.
UNCTAD’ın araştırmasına göre, dünya deniz ticaret filosu, denizcilikte altın çağın yaşandığı 2007-2008 yılları arasında astronomik bir şekilde büyüdü ve yüzde 7,2 gelişerek 2008 yılının başında 1,12 milyar dtw’ye ulaştı. Bu büyüme hızı 2007 yılında 82 milyon dwt’lik bir kapasite artışı manasına geliyor. Büyük orandaki bu artış şüphesiz deniz taşımacılığına olan tarihi yüksek talep nedeniyle, sipariş edilen ve çoğunluğu kuru dökme yük gemisi olan birçok yeni inşa geminin hizmete girmesinden kaynaklanıyor. Şu anki durum ise çok farklı. 2008’in son çeyreğinde ve içinde bulunduğumuz yılda dünyada yeni gemi inşa siparişleri durma noktasında, ayrıca önceden verilmiş birçok siparişin iptal edilmesi söz konusu.
2007 yılında yeni gemi inşa siparişleri 495 milyon dwt taşıma kapasitesi ile 10,053 gemiye ulaşarak daha önce görülmemiş seviyelere geldi. Bu miktarın 222 milyon dwt’sini kuru dökme yük gemileri oluşturuyor. UNCTAD’a göre, 2007 yılı sonu itibariyle kuru dökme yük gemi siparişleri 2002 yılında olduğu miktardan 72 kez daha yüksek gerçekleflti. 2007 yılı ortasında kuru dökme yük siparişleri bütün diğer gemi tiplerini geride bıraktı.
Yeni gemilerin hizmete girmesiyle dünya ticaret filosundaki gemilerin ortalama yaşı 11,8’e düştü. Kuru dökme yük gemi tonajı yüzde 6,4 artarken petrol tankeri tonajı yüzde 6,5 arttı. Bahse konu iki ana gemi tipi beraberce, ocak 2008 itibariyle dünya toplam tonajının yüzde 71,5’inin oluşturdu.
2007 yılında genel kargo gemi filosu yüzde 4,5 arttı. Bu oran dünya filosu toplam artış hızının altında. Genel kargo kategorisinin toplam dünya filosu içindeki payı yüzde 9,4 azaldı. 2007 yılında konteyner gemi filosu yüzde 12,7 (16,3 milyon dwt) büyüme sağlayarak toplam dünya filosu içerisindeki payını yüzde 12,9’a çıkardı. Konteyner gemilerindeki bu büyük gelişme mamul malların ticaret içindeki payının arttığının bir göstergesi.
2007 yılında önemli oranda kapasite artışı gösteren diğer gemi tipi de likit doğal gaz (LNG) taşıyıcıları oldu. Küresel enerji arzında LNG kullanımının artmasıyla bu tip gemilerin tonajı yüzde 11,5 arttı.
Ortalama tanker yaşı 10, genel kargo gemisi yaşı 12,7 iken en yaşlı filo olan kuru dökme yük filosunda ortalama yaş 17 oldu. Toplam kuru dökme yük gemi tonajının yüzde 56’sı yirmi ve daha üstü yaş gemilerden oluştu.
Dünya deniz ticaret filosunun yüzde 54,2’sini beş ülke kontrol ediyor
2008 Ocak ayı itibariyle, gemicilik konusunda önde gelen, içlerinde Türkiye’nin de bulunduğu 35 ülkenin dünya deniz ticaret filosunun yüzde 95,35’ini kontrol ettiği UNCTAD’ın araştırmasında yer alıyor. Yunanistan önceden beri en büyük deniz ticaret filosuna sahip olan ülke konumunu koruyor. Yunanistan’ı sırasıyla Japonya, Almanya, Çin ve Norveç takip ediyor. Anılan beş ülke beraber dünya filosunun yüzde 54,2’sine sahip.
Türk deniz ticaret filosu yüzde 1.27’lik pay ile 17. sırada
Türkiye’nin sahip olduğu 1,000 GT’nin üstündeki gemilerin sayısı 1,026, kapasitesi ise yaklaşık 13,2 milyon dwt olarak belirtiliyor. Bu kapasite dünya filosonun toplamının sadece yüzde 1,27’si. İlk sırada olan Yunanistan deniz ticaret filosu ise dünya filosunun yüzde 16,81’ini oluşturuyor.
Türk filosunun hemen hemen yarısı kuru dökme yük gemilerinden oluşuyor (6,1 milyon dwt). Kuru dökme yük gemilerini 3,2 milyon dwt ile tanker, 2,8 milyon dwt ile genel kargo, 0,7 milyon dwt ile konteyner gemisi ve 0,3 milyon dwt ile diğer tip gemiler takip ediyor. Türkler tarafından kontrol edilen deniz ticaret filosunun yüzde 49’u Türk, yüzde 51’i yabancı bayraklı. Yabancı bayraklı gemilerde 165 gemi ile Malta ilk sırada, onu 76 gemi ile Panama, 41 gemi ile Marshall Adaları bayrakları takip ediyor.
Deniz ticaret filosu hızlı büyümesini krize rağmen sürdürüyor
2007’de Çin, Hindistan, Brezilya ve Rusya gibi hızlı gelişmelerini sürdüren ekonomiler tarafından ateşlenen uluslararası denizyolu ile yapılan ticaret bir önceki yıla göre yüzde 4,8 artarak 8 milyar ton ile rekor kırdı. 2008 yılında ise yılın ikinci ve üçüncü çeyreği deniz ulaştırmasının en parlak dönemleri oldu. Geçen yılın son çeyreğinden itibaren mali piyasalarda patlak veren kriz ile birlikte kötü günler yaşayan deniz ticaretinin bu yıl eski güzel günlerindeki performansını yakalaması beklenmiyor.
Bunun sonucunda da söküme giden gemi sayısında patlama yaşanıyor, yeni gemi siparişleri durma noktasında, mevcut sipariş iptalleri ise sürüyor. Bütün bunlara rağmen önümüzdeki yıllarda deniz ticaret filosu kapasitesinin ulaşması beklenen seviye, ihtiyaç duyulan taşıma kapasitesinden daha fazla.
