Kü­re­sel ısın­ma de­niz­le­ri de vu­ra­cak

Kü­re­sel ısın­ma, de­niz­ler­de­ki yı­kı­cı et­ki­siy­le       bir­çok bi­lin­me­zi            be­ra­be­rin­de ge­ti­ri­yor

İk­lim­sel de­ğişim­le  bir­lik­te ok­ya­nus­lar­da su se­vi­ye­si­nin 30 ila 100 cm ka­dar yük­se­le­ce­ği var­sa­yı­mı in­san­lı­ğı ür­kü­tü­yor. Araştır­ma­lar­da ge­çen yüz­yıl­da de­niz se­vi­ye­si­nin kü­re­sel öl­çek­te 10-20 cm yük­sel­di­ği, bu yüz­yıl­da ise 50 cm da­ha yük­se­le­ce­ği vur­gu­la­nır­ken, şu ana ka­dar  Pa­si­fik Ok­ya­nu­su’nda üç ada su­la­ra gö­mül­dü bi­le. Bi­li­min­san­la­rı yıl­lar­dan be­ri çi­zi­len ka­ram­sar tab­lo­nun, tah­min edi­len­den da­ha bü­yük bir hız­la ger­çek­le­şe­ce­ği­ni ön­gö­rü­yor­lar. Pa­si­fik Ok­ya­nu­su’nda Ki­ri­ba­ti böl­ge­si­ne ait Te­bua Ta­ra­wa ve Aba­nu­ea ada­la­rı­nın de­ni­zin dal­ga­la­rı ara­sın­da göz­den kay­bol­ma­sı­nın ar­dın­dan, ya­kın ge­le­cek­te Hol­lan­da, Ben­gal­deş gi­bi k›­yı ül­ke­le­riy­le Mal­div, Tu­va­lu gi­bi ada­la­rın da su al­tın­da ka­la­cak ol­ma­sı yak­la­şan fe­la­ke­tin yal­nız­ca  tah­min edi­le­bi­lir bö­lü­mü.

De­niz­ci­lik teh­li­ke­de
Ola­sı fe­la­ket­ler son­ra­sı dün­ya eko­no­mi­sin­de ya­şa­nı­la­cak sar­sın­tı ve kü­çül­me, do­ğal ola­rak de­niz­ci­lik sek­tö­rü üze­rin­de de et­ki­le­ri­ni gös­te­re­cek. De­niz ta­şı­ma­cı­lığı açı­sın­dan önem­li çok sa­yı­da li­ma­nın su­lar al­tın­da ka­la­cak ol­ma­sı, ba­lık­çı­lı­ğın ve kı­yı yer­leşim­le­ri­nin za­rar gör­me teh­li­ke­siy­le kar­şı kar­şı­ya kal­ma­sı ilk ak­la ge­len so­nuç­lar.
Eko­sis­tem yö­ne­ti­min­de kü­re­sel bir şir­ket olan IGEM’in (In­teg­ra­ted Glo­bal Ecosys­tem Ma­na­ge­ment) Ko­or­di­na­tö­rü Prof. Dr. İ. Et­hem Gö­nenç de ik­lim de­ği­şik­li­ği ve bu­nun so­nu­cun­da özel­lik­le kı­yı alan­la­rın­da olu­şa­ca­ğı var­sa­yı­lan de­ği­şim­le­rin tüm dün­ya­da şok et­ki ya­rat­tı­ğı­nı ve bu­zul­la­rın eri­me­siy­le, de­niz­ler­de ya­şa­na­cak akım, sıcak­lık ve tuz­lu­luk de­ği­şim­le­ri­nin de özel­lik­le kı­yı eko­sis­tem­le­ri­ne  et­ki­le­ri­nin  çok ür­kü­tü­cü se­nar­yo­lar­la ele alın­dı­ğı­nı vur­gu­la­dı. Za­ten de­niz su­yu sı­cak­lığın­da­ki ar­tışın de­niz­ler­de­ki bi­yo­çe­şit­lik üze­rin­de­ki et­ki­le­ri şim­di­den gö­rül­me­ye baş­lan­dı. Tür­ki­ye De­niz Araş­tır­ma­la­rı Vak­fı’nın (TÜ­DAV) ya­yın­la­dığı ra­po­ra gö­re, Sü­veyş Ka­na­lı yo­luy­la bir­çok tür, Ak­de­niz hav­za­sı­na  gi­riş yap­mış bu­lu­nu­yor.

Ham­si teh­li­ke­de
Kü­re­sel ısın­ma­nın bir di­ğer so­nu­cu da ok­ya­nus ve de­niz­ler­de­ki ana ta­şı­yı­cı akın­tı­lar­da de­ği­şim­le­re yol aça­cak ol­ma­sı. Ra­por­da be­lir­til­di­ği üze­re Ak­de­niz’den Ka­ra­de­niz’e çıkan yük­sek tuz­lu­luk­lu ve sıcak alt akın­tı ile Ka­ra­de­niz’den ge­len düşük tuz­luk­luk­lu so­ğuk üst akın­tı de­niz can­lı­la­rı­nın da­ğı­lımını ve göç­le­ri­ni et­ki­li­yor. Bu ba­kım­dan Ka­ra­de­niz’in sim­ge­le­rin­den ham­si­nin de de­niz su­yu ısısı ve akın­tı dü­ze­ni­nin de­ğiş­me­sin­den olum­suz et­ki­le­ne­ce­ği ön­gö­rü­lü­yor.
Mer­can­lar yok olu­yor
Kü­re­sel çap­ta et­ki­le­ri­ni gös­te­ren de­niz su­yun­da­ki sı­cak­lık ar­tı­şı Pa­si­fik ve Hint ok­ya­nu­sun­da­ki mer­can­la­rın sa­rar­ma­sı­na ve top­lu ölü­mle­ri­ne yol açı­yor. Kar­bon­di­ok­sit emis­yo­nu yü­zün­den, de­niz­ler­de­ki asit ora­nı teh­li­ke­li bo­yut­la­ra ula­şı­yor. En baş­ta so­ğuk su mer­can­la­rı ol­mak üze­re, bir­çok de­niz can­lı­sı teh­dit al­tın­da. Mer­can­la­rın or­ta­dan kalk­ma­sı sa­de­ce de­niz­ler­de­ki il­ginç can­lıla­rın yo­ko­luşu an­la­mın­da ele alın­mıyor. Do­ğa­nın zin­cir­le­me re­ak­si­yon­la­rı­na çar­pı­cı bir ör­nek ola­rak mer­can­la­rın yok ol­ma­sı, kü­re­sel ısın­ma­dan bi­rin­ci de­re­ce so­rum­lu olan kar­bon­di­ok­si­tin de­niz­ler ta­ra­fın­dan emi­li­mi de azal­tı­yor.
İyim­ser bir ba­kış; ok­ya­nus­lar kur­ta­rıcı mı?
Yer­kü­re­miz­de kar­bon emi­li­mi­nin ya­rı­sı­nı ya­pan ok­ya­nus­lar­da kar­bon­di­ok­sit ora­nı­nın ar­tışı­na pa­ra­lel ola­rak asit ora­nı­nın da her ge­çen gün art­tı­ğı, ar­tık ge­ri dö­nü­le­mez bir sü­re­ce gi­ril­di­ği söy­le­ni­yor.  Du­rum bu ka­dar ka­ram­sar­ken, kü­re­sel ısın­may­la mü­ca­de­le ko­nu­sun­da araş­tır­ma ya­pan ki­mi bi­li­min­san­la­rı ise kur­tu­luş yo­lu ola­rak yi­ne ok­ya­nus­la­rı işa­ret edi­yor. Har­vard Üni­ver­si­te­si ve Mas­sac­hu­setts Tek­no­lo­ji Ens­ti­tü­sü’nden araş­tır­ma­cı­lar kar­bo­nu de­niz ya­ta­ğın­da de­po­la­ma­nın, bu bü­yük so­ru­nun çö­zü­mü ola­bi­le­ce­ği­ni dü­şü­nü­yor.