Türkiye’nin 1986 yılında başlayan özelleştirme sürecinde bugüne kadar 56.6 milyar dolarlık özelleştirme gerçekleştirilirken, bu yıl 21 Ağustos’a kadar gerçekleştirilen özelleştirme uygulaması tutarı büyük bölümü enerji sektöründe olmak üzere toplam 13.3 milyar dolar ile rekor düzeyde gerçekleşti. Bu yıl içinde satış devir işlemi gerçekleşen özelleştirme işlemleri ise 10.6 milyar dolara ulaştı. Bu yıl içinde Salıpazarı Liman sahasının da içinde bulunduğu onay aşamasını bekleyen bazı özelleştirmelerin toplam bedeli 941 milyon dolar ve içinde Toroslar EDAŞ’ın da bulunduğu sözleşme imza aşamasında olan kuruluşların toplam özelleştirme değeri de 1.8 milyar doları buluyor. Türkiye’nin 1986 yılında başlayan özelleştirme serüveninde 2002 yılına kadar toplam 8 milyar dolarlık özelleştirme gerçekleştirilirken telekom, bankacılık, enerji ve limanlar gibi sektörlerin ön plana çıktığı pek çok sektörde 2003 yılından bugüne kadar toplam 48.6 milyar dolarlık özelleştirme gerçekleşti.
Enerjide kayıp-kaçak
azaldı, yatırım arttı
Sektörel bazda bakıldığında 2013 yılında elektrik dağıtım ve üretim özelleştirmeleri ön plana çıktı. Özellikle tahsilat oranlarının düşük kaldığı ve yüksek kayıp kaçak oranları nedeniyle etkin ve verimli işletilemeyen elektrik dağıtım şirketleri TETAŞ’tan aldıkları enerji bedelinin tamamını ödeyemeyip borç yükünün artmasına ve enerji KİT’leri arasında nakit akışı sorununa sebep olurken bu sorumluluk özelleştirmelerle birlikte özel sektöre devredildi. Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği’nin (ELDER) verilerine göre, son iki yılda kayıp kaçak oranlarındaki azalış 10 milyar kWh civarında, bunun parasal karşılığı ise 2 milyar TL’yi buluyor. Yine ELDER verilerine göre enerji alım bedellerinin yüzde 100 oranında ödenmesi özellikle kamu enerji üretim şirketlerinin de finansman yükünü ortadan kaldırdı ve bütçeye sağlanan kaynak yıllık 5-6 milyar TL oldu. Aynı dönemde EPDK mevzuatına göre şirketlerin yatırım tutarları da yaklaşık 2.5 kat arttı.
Üretimden gelir beklentisi
13 milyar dolar
Üretim tarafında ise Limak Grubu’nun 105 milyon dolarla devraldığı Hamitabat Doğalgaz Santrali’ne birkaç yıl içerisinde 500 milyon dolarlık yatırım yapılması öngörülüyor. Enerji Bakanı Taner Yıldız, geçen ay yaptığı açıklamada önümüzdeki dönemde gündeme gelecek elektrik üretim özelleştirmelerinden de yaklaşık 13 milyar dolarlık gelir hedeflediklerini söyledi. Bu yıl devri gerçekleşen bir diğer önemli enerji özelleştirmesi ise Başkent Doğalgaz Dağıtım şirketi oldu. Şirket Ankara Büyükşehir Belediyesi ve iştiraklerine ait iken, Hazine ve BOTAŞ’a olan borçlarının ödenmesi amacıyla özelleştirilmesine karar verildi. Özelleştirmenin ardından Ankara Büyükşehir Belediyesi’ne de Başkentgaz’a olan borçlarının da ödenmesi ile birlikte yaklaşık 470 milyon dolar gelir sağlandı. Şirket kaynaklarının verdiği bilgiye göre, Başkentgaz 2012 faaliyet kârının yaklaşık 20 katı bir bedelle 1.162 milyar dolara Torunlar Gıda’ya satıldı. Özelleştirmenin ardından şirketin Hazine ve BOTAŞ’a olan yaklaşık 690 milyon dolarlık faiz işletilmeyen birikmiş ve tahsili mümkün olmayan borçları da ödendi.
Limanlarda bugüne kadar
$1.66 milyar gelir elde edildi
Özelleştirmede son yıllarda özellikle liman sektörü de ön plana çıktı. ÖİB verilerine göre, Türkiye Denizcilik İşletmeleri (TDİ) bünyesinde yer alan Tekirdağ, Rize, Ordu, Sinop, Giresun ve Hopa Limanları 1997 yılında, Antalya Limanı 1998 yılında, Marmaris ve Alanya Limanları, 2000 yılında, Çeşme, Kuşadası, Trabzon ve Dikili Limanları, 2003 yılında işletme hakkının verilmesi yöntemiyle 30 yıl süre ile özelleştirildi ihalelerden yaklaşık 228 milyon dolar gelir elde edildi. TCDD’ye ait limanlardan, Mersin Limanı 2007 yılında, Samsun ve Bandırma Limanı 2010 yılında, İskenderun Limanı 2011 yılında işletme hakkının verilmesi yöntemiyle 36 yıl süre ile özelleştirildi ve bu ihalelerden 1.43 milyar dolar gelir elde edildi. Özelleştirilen Mersin, Samsun, Bandırma ve İskenderun limanlarında ise 2012 yılı sonuna kadar özel sektör tarafından 307 milyon dolar yatırım gerçekleştirildi. Bu limanlarda elleçlenen yük miktarı ise Mersin’de yüzde 29.3, Samsun’da yüzde 115.8, Bandırma’da yüzde 16.3 ve İskenderun’da yüzde 0.6 arttı. Öte yandan son olarak Salıpazarı’nın 16 Mayıs’ta yapılan ihalesinde alınan en yüksek teklif 702 milyon dolar ile Doğuş Grubu tarafından verilirken devir için ÖYK onayı bekleniyor.
